Historia, ochrona i zagospodarowanie Fortu Owcza Góra

środa, 27.5.2015 15:20 4722 5

W piątek, 22 maja br. w Muzeum Ziemi Kłodzkiej odbyła się ciekawa prelekcja dotycząca Fortu Owcza Góra. Dr hab. Grzegorz Podruczny przedstawił historię kłodzkiej fortyfikacji, posiłkując się przy tym dokumentacją z polskich i niemieckich archiwów. Mówił o zmianach, które następowały na przestrzeni wieków i sposobach konserwacji tego unikatowego w skali kraju zabytku.

Wraz z rozwojem technologii Fort Owcza Góra zmieniał swoją strukturę, wprowadzano nowe rozwiązania – zarówno w dziedzinie architektury, jak i broni. Na uwagę z pewnością zasługuje zastosowanie nowoczesnej ówcześnie wyciągarki, dzięki której do fortyfikacji można było dostarczać materiały niezbędne do funkcjonowania i obrony obiektu. Wózki były wciągane za pomocą czterech korb, którą obsługiwało dwudziestu czterech żołnierzy. Zresztą zastosowana metoda była komentowana przez znaczące w owych czasach pisma (projekt znajduje się w dołączonej ilustracji).

Po wykładzie odbyła się dyskusja, zebrani pytali o różne kwestie. Na przykład o możliwość odrestaurowania niewidocznych obecnie elementów fortyfikacji czy legendy związane z Fortem Owcza Góra. Jedno z pytań odnosiło się do promowanej w ostatnich latach koncepcji zagospodarowania fortu, tj. stworzenia tam m.in. centrum handlowo-mieszkaniowego poprzez nadbudowę na zabytku współczesnej kubatury w technice stal-beton-szkło. Naukowiec jasno dał do zrozumienia, że jest to wręcz barbarzyństwo.

W taki sposób w ogóle nie można dokonać zmian w zabytku, zwłaszcza tego typu. Pomijając już tę kwestię warto zaznaczyć, że koncepcja z zastosowaniem stali byłaby niemożliwa. Fort Owcza Góra, ze względu na skumulowane duże ilości wilgoci, po prostu doszczętnie zniszczyłby taką konstrukcję – zaznaczał dr hab. Grzegorz Podruczny. Swoją opinię oparł na obserwacji analogicznych realizacji projektowych przeprowadzonych w ostatnich latach na innych obiektach fortyfikacyjnych w Polsce.

W trakcie zadawania pytań poruszona została również sprawa publicznego sporu dotyczącego wycinek drzew na stokach Twierdzy Głównej, jak i Fortu Owcza Góra. Fundamentalnym pytaniem jest to, czy na przedmiotowych stokach historycznie występowała zieleń wysoka, czy – jak twierdzą inni – stoki te były zupełnie pozbawione takiej roślinności.

W książce Kahlo z 1757 roku jest fragment dotyczący Fortu Owcza Góra, w którym autor opisuje podwójny szpaler drzew różnych gatunków wzdłuż drogi dojazdowej do strażnic fortu (dojazd do fortu od strony ulicy Wiejskiej). Zaś pozostałe drzewa rosnące na stokach twierdz (samosiewy) były wycinane w okresie dozbrajania fortyfikacji w celach gromadzenia drewna opałowego i odkrywania pola ostrzału. Ale – oczywiście – stoki były porośnięte drzewami. Od XIX wieku wprowadzone zostało pojęcie zieleni fortecznej i wówczas dokonywano już zasadzeń celowych jako zieleń maskująca czy stanowiąca przeszkodę (zamiast stosowanego później drutu kolczastego) – twierdzi dr hab. Grzegorz Podruczny.

Rozstrzygnięcie problemu nie dawało spokoju naukowcowi. Po spotkaniu w muzeum dosłał dodatkowe informacje, znajdujące się w wyżej wspomnianej książce z XVIII w. „(...) Wokół Twierdzy Głównej i tej na Owczej Górze znajdują się »wspaniałe aleje« z drzew lipowych i »aibischbaum«” – czytamy w przekazanej wiadomości odnoszącej się do przeszłości fortyfikacji.

Podczas spotkania nie zabrakło też odzewu ze strony słuchaczy o konieczności umożliwienia działania na terenie Twierdzy miejscowej społeczności w formie prac społecznych. Jest wielu ludzi chcących w wolnym czasie dołożyć swój wkład w ratowanie tego unikatowego zabytku.

Organizatorami prelekcji z udziałem dr hab. Grzegorza Podrucznego byli Ośrodek Edukacji Historycznej i Konserwatorskiej – funkcjonujący w ramach Akademii Przygody – stowarzyszenia z siedzibą w Twierdzy Kłodzkiej oraz Muzeum Ziemi Kłodzkiej. Przedsięwzięcie patronatem objął burmistrz Kłodzka Michał Piszko. Wykład był początkiem cyklu „Fortyfikacje Kłodzka - historia, ochrona, zagospodarowanie”. Kolejne spotkanie 19 czerwca br. Już teraz serdecznie zapraszamy!

Spotkania mają na celu zwiększenie wiedzy oraz świadomości mieszkańców Kłodzka i ziemi kłodzkiej dotyczącej m.in. nieznanych dziejów budowy, funkcjonowania, a także współczesnych problemów renowacji, ekspozycji i zarządzania Twierdzą Kłodzką – tłumaczy Mirosław Wysoczański, pełnomocnik burmistrza ds. Fortecznego Parku Kulturowego. – Tematem czerwcowego spotkania będzie przedstawienie idei Fortecznego Parku Kulturowego – jako formy ochrony i zarządzania całością fortyfikacji Kłodzka. 

        Na ilustracji: Mechanizm wyciągarki i wózka transportowego (ładowności 1,5 t) w pochylni wybudowanej na zachodnim stoku Fortu Owcza Góra w 1874 r.

Przeczytaj komentarze (5)

Komentarze (5)

joe piątek, 29.05.2015 13:15
Czy ktoś policzył ścięte drzewa ???
środa, 27.05.2015 21:16
Jak zwykle po wyborach kazdy staje sie swoim poprzednikiem, na...
Platforma Obywatelska środa, 27.05.2015 20:54
Pełnomocnik burmistrza do spraw fortecznego parku kulturowego??? Panie burmistrza ile...
środa, 27.05.2015 20:19
Kolejne spotkanie 19 czerwca
środa, 27.05.2015 19:51
i co dalej???